«قۇملۇق ئېكولوگىيەلىك توسۇقى» نىڭ خىتاي ئۈچۈن ئىستراتېگىيەلىك ئەھمىيىتى نېمە؟

Radio Free Asia | 2024.12.09

بىز بۇ بىر قاتار سوئاللارنى ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشىنىڭ تەتقىقاتچىسى، دوكتور ھېنرىك شاجىۋسكى (Henryk Szadziewski) ئەپەندىگە سۇندۇق. ئۇ رادىيومىز زىيارىتىنى قوبۇل قىلىپ بۇ ھەقتە كۆز قارشىنى ئىپادىلەپ مۇنداق دېدى: «‹قۇملۇق ئېكولوگىيەلىك توسۇقى› نىڭ ئىستراتېگىيەلىك ئەھمىيىتىنى تۆۋەندىكى ئىككى تەرەپتىن چۈشەندۈرۈشكە بولىدۇ. بىرى، خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇر رايونىغا خىتايلارنى كۆچۈرۈشى ۋە كۆچۈشىگە ئىلھام بېرىشى سىر ئەمەس. بۇنىڭ مەقسىتى ئەلۋەتتە بۇ رايوننىڭ نوپۇس تەڭپۇڭلۇقىنى بۇزۇش ۋە ئۇنى بېيجىڭ بىلەن، يەنى خىتاي ھۆكۈمىتى بىلەن تېخىمۇ يېقىنلاشتۇرۇپ خىتايغا باغلاشتىن ئىبارەت. يەنە بىر تەرەپتىن خىتاي كۆچمەنلىرى ئۈچۈن تېخىمۇ كەڭ مۇنبەت تۇپراق بەرپا قىلىش ئارقىلىق دېھقانچىلىق ئۈنۈمى ۋە ئىشلەپچىقىرىش ئۈنۈمىنى ئۆستۈرۈش. مەركىزى ھۆكۈمەت بۇ رايوننى ئېچىلمىغان يەر دەپ تەسۋىرلەيدۇ، يەنى ئۇيغۇر رايونى ھەر زامان ئىشلەپچىقىرىش ۋە تالان-تاراج قىلىنىشقا تەييار، دەپ قارىلىدۇ. خىتاي ھۆكۈمىتى نېمىشقا بۇ تۈرنى داۋاملىق ئىلگىرى سۈرۈشكە ۋە تەرەققىي قىلدۇرۇشقا ئۇرۇنىدۇ دېگەندە، مەن بۇنى خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ يېڭىلىق يارىتىش ئۇرۇنۇشى بىلەن مۇناسىۋەتلىك دەپ قارايمەن. مېنىڭچە، خىتاي دۇنياغا ئۆزلىرى ياراتقان ‹يېڭىلىق› نى نامايان قىلىشقا ۋە ئۆزىنى كۆرسىتىشكە ئۇرۇنۇۋاتىدۇ. بۇ ئارقىلىق تەسىر دائىرىسىنى كېڭەيتىشنى مەقسەت قىلىۋاتىدۇ. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ھەقىقەتەن ئۇيغۇر رايونىنى، يەنى شەرقى تۈركىستاننى ئەركىن، ئۇچۇق ۋە گۈللەنگەن رايون سۈپىتىدە كۆرسىتىشكە ئېھتىياجى بار. بۇ ئارقىلىق خىتاي ھۆكۈمىتى خىتاي كۆچمەنلەرنىڭ ئۇيغۇر رايونىغا داۋاملىق كۆچۈشىنى كاپالەتكە ئىگە قىلىدۇ».

ماقالىنى تولۇق ئوقۇڭ: https://www.rfa.org/uyghur/xewerler/qumluq-ekologiye-tosuq-12032024154627.html