امېرىكانىڭ يېڭى «دۆلەت مۇداپىئە ھوقۇقى قانۇنى» دا خىتاي ئەمەلدارلىرىغا جازا چەكلىمىسى قويۇشى نېمىدىن دېرەك بېرىدۇ؟
Radio Free Asia | 2025.01.03
ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشى تەتقىقات ئىشخانىسىنىڭ دىرېكتورى ھېنرىك شاجىۋىسكى يېڭى «دۆلەت مۇداپىئە ھوقۇقى قانۇنى» دا، ئۇيغۇر مەجبۇرىي ئەمگىكىگە باغلانغان مەھسۇلاتلارغا قارىتىلغان ئامېرىكا جازا تەدبىرلىرى ۋە سېتىۋېلىش چەكلىمىلىرىنىڭ يېڭىلىنىشىنىڭ ئەھمىيىتى ھەققىدە توختىلىپ، مۇنداق دېدى:
«مېنىڭچە بۇ يەردىكى ئاچقۇچلۇق مۇھىم نۇقتا شۇكى، بۇ يېڭىلاش ئۇيغۇرلارنىڭ مەجبۇرىي ئەمگىكى بىلەن ئىشلەپچىقىرىلغان مەھسۇلاتلارغا قويۇلغان چەكلىمە ۋە جازا تەدبىرلەرنىڭ ئاخىرلاشمايدىغانلىقىنى ۋە داۋاملىشىدىغانلىقىدىن دېرەك بېرىدۇ. بۇ قارشى ئېلىنىشقا تېگىشلىك بىر ئىجابىي يۈزلىنىش. چۈنكى، نۇرغۇن ساھەلەردە ئۇيغۇر مەجبۇرىي ئەمگىكى داۋاملاشماقتا. شۇڭلاشقا، بۇ ئۇيغۇرلارنىڭ نۆۋەتتە دۇچ كېلىۋاتقان ئىرقىي قىرغىنچىلىق ۋە خىتاينىڭ ئىنسانىيەتكە قارشى ئېلىپ بېرىلىۋاتقان جىنايى قىلمىشلىرىنىڭ يادروسى بولغان ئۇيغۇر مەجبۇرىي ئەمگىكىگە خاتىمە بېرىشنىڭ ئىجابىي قەدىمى بولۇپ ھېسابلىنىدۇ.»
ئۇنىڭ قارىشىچە، ئامېرىكانىڭ ئۇيغۇر ئېلىدىكى كىشىلىك ھوقۇق دەپسەندىچىلىكىنى نازارەت قىلىش ھەمدە كىشىلىك ھوقۇق جىنايىتىگە چېتىشلىقى بولغان خىتاي ئەمەلدارلىرىنى جازالاش ھوقۇقىغا ئىگە بولۇشى ئىنتايىن مۇھىم رول ئوينايدىكەن؛ ئۇ مۇنداق دېدى: «ئەلۋەتتە، خىتاي ھۆكۈمىتى باستۇرۇشنى كەڭ كۆلەملىك تۈرمىگە سولاش ۋە ئۇيغۇر مەجبۇرىي ئەمگىكىگە يۆتكىدى. شۇڭا بۇ يېڭى ‹دۆلەت مۇداپىئە ھوقۇقى قانۇنى› بۇ ۋەزىيەتلەرگە قارىتا چوقۇم بىر بېسىم نۇقتىسى بولۇشى كېرەك. ئەلۋەتتە، بېسىم دۆلەت ھۆكۈمەتلىرىدىن كېلىشى كېرەك، بېسىم كۆپ تەرەپلىك ئورگانلاردىن كېلىشى كېرەك. شۇڭا ئامېرىكانىڭ بۇ جەھەتتە باشلامچى بولۇشىنى كۆرۈش ئىنتايىن مۇھىم. دېمەك، باشقا دۆلەتلەرمۇ شۇنىڭغا ماسلىشىشى ۋە بىزنىڭ تەمىنلەش زەنجىرىمىزدىكى ئۇيغۇر مەجبۇرىي ئەمگىكىنى قوبۇل قىلغىلى بولمايدىغانلىقىنى چۈشىنىشى كېرەك.»
ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشىنىڭ تەتقىقات ۋە پائالىيەت ئىشلىرىغا مەسئۇل مۇئاۋىن دىرېكتورى پېتېر ئىرۋىن (Peter Irwin)، بۇ ھەقتىكى قاراشلىرىنى بىلدۈرۈپ مۇنداق دېدى: «بۇ قانۇننىڭ يېڭىلىنىشى ئامېرىكانىڭ مەجبۇرىي ئەمگەك ۋە كىشىلىك ھوقۇق دەپسەندىچىلىكى قىلغۇچىلارنى، بولۇپمۇ ئۇيغۇر رايونىدىكى جاۋابكارلارنى سۈرۈشتۈرۈش ۋەدىسىنى كۈچەيتىدىغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ. شۇنداقلا، بۇ ئۇيغۇرلارغا قارىتا ئېلىپ بېرىلغان جىنايەتلەرگە قارشى كۈرەش قىلىشتا ئىقتىسادىي بېسىمنىڭ قورال بولۇپ قېلىشىنى كاپالەتكە ئىگە قىلىدۇ. ئەلۋەتتە، بۇ قانۇننى يولغا قويۇشتا ئامېرىكا باج-تاموژنا ۋە چېگرا مۇداپىئە ئىدارىسىنىڭ تەكشۈرۈشى ۋە فېدېراتسىيەلىك ئورگانلارنىڭ دوكلات بېرىش تەلەپلىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان قاتتىق نازارەتكە تايىنىدۇ.»
ئۇنىڭ بىلدۈرۈشىچە، مەزكۇر يېڭى قانۇننى ئىجرا قىلىشتا، خەلقئارا تەمىنلەش زەنجىرىدىكى مەھسۇلاتلارنىڭ ئۇيغۇر مەجبۇرىي ئەمگەك بىلەن باغلانماسلىقىنى كاپالەتكە ئىگە قىلىش ئۈچۈن ئۈنۈملۈك تەدبىرلەرنى يولغا قويۇش ناھايىتى مۇھىم ئىكەن؛
ئۇ مۇنداق دېدى: «ئۈنۈملۈك تەدبىرلەر تولۇق تەمىنلەش زەنجىرىنىڭ ئېنىقلىقىنى تەلەپ قىلىش ۋە شىركەتلەرنى مەجبۇرىي ئەمگەك بىلەن باغلانغان مەھسۇلاتلارنى ئىشلىتىش جەھەتتە قانۇنىي جاۋابكارلىققا تارتىشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ھۆكۈمەتلەر سودا سانلىق مەلۇماتلىرىدىن پايدىلىنىشى، ئىمپورتنى قاتتىق چەكلىشى ۋە تېخنىكىغا مەبلەغ سېلىپ مەھسۇلاتلارنىڭ چىقىشىنى ئىز قوغلىشى كېرەك. شۇنىڭدەك، ئامېرىكا ھۆكۈمىتى ھەمكارلىرى بىلەن بىرلىكتە ئۇيغۇر مەجبۇرىي ئەمگىكى مەھسۇلاتلىرىنىڭ خەلقئارالىق بازارغا كىرىشىنى توسۇش ئۈچۈن تېخىمۇ كەڭ كۆلەملىك مەجبۇرىي ئەمگەك ئىمپورت چەكلىمىسىنى يولغا قويۇش ئۈچۈن بېسىم قىلىشى كېرەك.»
ماقالىنى تولۇق ئوقۇڭ: https://www.rfa.org/uyghur/xewerler/amerika-dolet-mudapie-hoquqi-qanuni-01032025142449.html