ئۇيغۇر ئەتلەس كىيىم-كېچەكلىرىنىڭ خىتايچىلاشتۇرلۇشى قانداق يۈزلىنىشتىن دېرەك بېرىدۇ؟

Radio Free Asia | 2025.02.28

ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشى تەتقىقات ئىشخانىسى دىرېكتورى ھېنرىك شاجىۋىسكى بۇ ھەقتە رادىيومىزغا قايتۇرغان يازما ئىنكاسىدا بىلدۈرۈشىچە، خىتاي ھۆكۈمىتى گەرچە ئۇيغۇر ئەتلىسىنى دۆلەتلىك غەيرىي ماددىي مەدەنىيەت مىراسلىرى تىزىملىكىگە كىرگۈزگەن بولسىمۇ، ئەمەلىيەتتە بۇ ھەرگىزمۇ ئۇيغۇر مەدەنىيەت مىراسلىرىنى قوغدىغانلىق بولماستىن، بەلكى ئۇنى خىتاي مەدەنىيىتىنىڭ بىر قىسمىغا ئايلاندۇرۇش ئۇرۇنۇشىنىڭ بىر قىسمى ئىكەن. ئۇ مۇنداق دەيدۇ: «خىتاي كومپارتىيەسى ئۇيغۇرلارنىڭ بۇ مەدەنىيەت مىراسلىرىنى ‹جۇڭخۇا مىللىتى› مىراسلىرىنىڭ بىر قىسمى دەپ قارايدۇ. ئەمما بۇ مىراسلارنىڭ ئىگىلىرى ۋە دۇنيا مىراسلىرىغا تۆھپە قوشقانلار ئۆزلىرىنىڭ بىلىم-مۈلۈك ھوقۇقىدىن مەھرۇم قالدۇرۇلىدۇ. شۇڭا، بۇ قىلمىشنى مىللىي ئاسسىمىلياتسىيەنىڭ يەنە بىر شەكلى دەپ قاراشقا بولىدۇ. ئەتلەسنىڭ تاۋارلىشىشى خىتاينىڭ ئۇيغۇر مەدەنىيەت مەھسۇلاتلىرىدىن پايدا ئېلىشى بولۇپ ھېسابلىنىدۇ. چۈنكى، بىز دائىم تاۋاردىن مەنپەئەتلەنگۈچىلەرنىڭ ئۇيغۇر ئەمەسلىكىنى بايقايمىز، بۇنىڭ ئاساسلىق سەۋەبى خىتاينىڭ ئىقتىسادىي ۋە ئىجتىمائىي تەڭسىزلىكىدىن كېلىپ چىققان دېيىشكە بولىدۇ.»

ئۇ ئىنكاسىدا يەنە مۇنداق دەيدۇ: «خىتاينىڭ مەدەنىيەت بىلىملىرىدىن پايدىلىنىپ پايدىغا ئېرىشىشى يېڭى ئىش ئەمەس. بۇ ئۆز نۆۋىتىدە يەنە ئۇيغۇر مەدەنىيىتىنىڭ خىتاي تەرىپىدىن پايدا ئۈچۈن پايدىلىنىشىنىڭ تۇنجى ياكى ئاخىرقى قېتىملىقى ئەمەس. شۇڭا، مېنىڭچە ساياھەتچىلىكنىڭ تەرەققىي قىلىشىغا ئەگىشىپ، ئۇيغۇر كىملىكى تاشقى دۇنياغا ئىستېمال قىلىنىش شەكلىدە بېزەپ كۆرسىتىلگەن بولۇپ، بۇ ھالەتنى ئۆزگەرتىش ئىمكانىيىتى ئاز دەپ قارايمەن.»

ماقالىنى تولۇق ئوقۇڭ: https://www.rfa.org/uyghur/xewerler/xitaylashturush-02282025101422.html