خىتاي «دۇنيا ساياھەت بازىرى يەرمەنكىسى» نى ئۇيغۇر ئىرقىي قىرغىنچىلىقىنى يېپىش سەھنىسى قىلىش بىلەن ئەيىبلەندى
Radio Free Asia | 2024.11.08
ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشىنىڭ تەتقىقات دىرېكتورى، «ئىرقىي قىرغىنچىلىق ساياھىتى: شەرقىي تۈركىستاندىكى خەلقئارا ساياھەت شىركەتلىرى» ناملىق دوكلاتنىڭ ئاپتورلىرىدىن دوكتور ھېنرىك شاجىۋىسكى (Henryk Szadziewski)، خىتاينىڭ بۇ ئارقىلىق دۇنياغا «شىنجاڭ سىياسىتى» نىڭ مۇۋەپپەقىيەتلىك بولغانلىقى ۋە رايوننى مۇقىملاشتۇرغانلىقىنى كۆرسەتمەكچى بولغانلىقىنى تەكىتلەيدۇ. ھېنرىك شاجىۋىسكىنىڭ قەيت قىلىشىچە، خىتاي بۇ يەرمەنكىگە تۇنجى قېتىم ئۇيغۇر ئېلىنىڭ ساياھەت ئىشلىرىغا مەسئۇل دائىرىلىرىنى ئەۋەتكەن. ھېنرىك شاجىۋىسكى 6-نويابىر بۇ ھەقتىكى زىيارىتىمىزنى قوبۇل قىلغاندا مۇنداق دەيدۇ: «ئۇلار بۇنىڭدىن ئىلگىرى پارىژ ۋە بېرلىندا ئۆتكۈزۈلگەن ساياھەت يەرمەنكىلىرىگە قاتناشقان بولسىمۇ، ئەمما بۇنىڭغا شىنجاڭنىڭ ساياھەت ئىشلىرىغا مەسئۇل دائىرىلىرىنى ئەۋەتمىگەن. لېكىن بۇ قېتىم لوندونغا ئەۋەتىپ، ئۇيغۇر رايونىنىڭ ساياھەت نۇقتىسى ئىكەنلىكىنى نامايان قىلىشقا ئالاھىدە تىرىشچانلىق كۆرسەتتى. بۇنداق قىلىشتا بىر قانچە سەۋەب بولسىمۇ، ئەڭ مۇھىمى دۇنياغا ئۇنىڭ سىياسىتىنىڭ مۇۋەپپەقىيەتلىك بولغانلىقى ھەم رايوننى مۇقىملاشتۇرغانلىقىنى نامايان قىلىشتۇر.»
ھېنرىك شاجىۋىسكىنىڭ قەيت قىلىشىچە، خىتاي خەلقئارانىڭ ئۇيغۇرلار مەسىلىسىدىكى ئەيىبلەشلىرىنى رەت قىلىشتا ساياھەتچىلىكنى ۋاسىتە قىلىپ قوللانماقتا ئىكەن. شاجىۋىسكى مۇنداق دەيدۇ: «بۇ ئىشتا خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۆزى چىقىپ سۆزلىسە، ئۇنىڭ سۆزى ئانچە ئىشەنچلىك بولمايدۇ. شۇڭا، ئۇ ئىشتا باشقىلارنى قوللانماقتا. ساياھەتچىلىك بۇنىڭدىكى ۋاسىتىلەرنىڭ بىرى. ئۇ، كىشىلەرنىڭ ساياھەتكە كېلىپ، ناھايىتى ئېھتىيات بىلەن ياسالغان كۆرۈنۈشلەرنى كۆرگەندىن كېيىن، دۇنياغا بۇ رايوننىڭ ئېرىشكەن زور مۇۋەپپەقىيەتلىرىنى سۆزلىشىنى كۈتىدۇ. شۇڭا، ساياھەتچىلىك ئۇنىڭ بۇ مەقسەتكە يېتىشىدىكى ۋاسىتىلەرنىڭ بىرى بولماقتا.»
ھالبۇكى، «ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشى» دىكى دوكتور ھېنرىك شاجىۋىسكىنىڭ بىلدۈرۈشىچە، نۆۋەتتە خىتاي چەت ئەل ساياھەتچىلىرىگە ئېچىۋەتكەن مەيلى قەشقەردە قايتا قۇرۇپ چىققان كونا شەھەر رەستىلىرىدىكى ساياھەت نۇقتىلىرى بولسۇن ياكى ئۈرۈمچىدىكى مۇزىي ۋە تۇرپاندىكى يىپەك يولى مىراسلىرى بولسۇن، ھەممىسى خىتاينىڭ سىياسىي پىلانىغا خىزمەت قىلماقتا ئىكەن.
ھېنرىك شاجىۋىسكى مۇنداق دەيدۇ: «ئەلۋەتتە، يىپەك يولى تارىخىي مەپتۇن قىلارلىق بولسىمۇ ۋە كىشىلەر كۆرۈشنى ئازۇ قىلسىمۇ، ئەمما ساياھەتتە دىققەت قىلىدىغان نازۇك بىر نۇقتا بار. خىتاي يىپەك يولى تارىخىي ئارقىلىق كىشىلەرگە ئۇيغۇر رايونى ئەزەلدىن خىتاينىڭ پارچىسى، تارىخنىڭ ئۇزۇن مۇساپىسىدە خىتاي ئىزچىل بۇ رايوندا مەۋجۇت بولغان، ئۇيغۇرلار ئەزەلدىن ‹جوڭخۇا مىللىتى› نىڭ بىر قىسمى دېگەننى سىڭدۈرمەكتە.» «يەر شارى ۋاقتى» گېزىتىنىڭ بىلدۈرۈشىچە، «شىنجاڭ ۋەكىللەر ئۆمىكى» يەرمەنكىنىڭ «شىنجاڭ ساياھەتچىلىك كۆرگەزمىسى» گە يولۇققان مېھمانلارغا ئۇيغۇر ئېلىدىكى مېھمانخانا، مەنزىرىلىك جايلار ۋە قىشلىق قار تېيىلىش مەنزىلگاھلىرىنىڭ باھادا ئېتىبار بېرىش بېلەتلىرىنى تارقىتىپ، تېخىمۇ كۆك ساياھەتچىنىڭ رايوننى ساياھەتكە كېلىشىگە ئىلھام بەرگەن.
ماقالىنى تولۇق ئوقۇڭ: https://www.rfa.org/uyghur/xewerler/xitay-dunya-sayahet-baziri-yermenkisi-11072024171835.html