خىتاي كونا مەھەللىلەرنى چېقىپ ئۆزگەرتىش پىلانى بويىچە ئۈرۈمچىدە 56 جايدا ئىش باشلىماقچى
Radio Free Asia | 2025.02.24
شاجىۋسكى: ئۇيغۇرلارنى ئاسسىمىلياتسىيە قىلىش سىياسەتلىرىنىڭ داۋامى
چەت ئەللەردىكى ئۇيغۇر كۆزەتكۈچىلەر خىتاينىڭ ئۇيغۇر ئېلىدىكى ئىرقى قىرغىنچىلىقى بىلەن ماس قەدەمدە داۋاملاشتۇرۇۋاتقان كونا مەھەللىلەرنى چېقىپ تۈزەش ھەرىكىتىنى «ئۇيغۇرلار ئۈستىدە داۋام قىلىۋاتقان ئوچۇق-ئاشكارا ئىرقى ۋە مەدەنىيەت قىرغىنچىلىقىنىڭ داۋامى»، دەپ باھالىماقتا.
ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشىنىڭ تەتقىقاتچىسى، ئامېرىكادىكى دوكتور ھېنرىك شاجىۋسكى (Henryk Szadziewski) بۇ ھەقتە ئەندىشىنى بايان قىلىپ مۇنداق دېدى:
«ئۇيغۇر رايونىدا كونا مەھەللىلەرنى ئۆزگەرتىش نامىدا ئېلىپ بېرىۋاتقان بۇ خىل قۇرۇلۇشلارنى خىتاي دائىرىلىرى، ئۇزۇن يىللاردىن بۇيان داۋام قىلماقتا. ئۈرۈمچى شەھىرىدە 2009-يىلىدىن كېيىن ئۇيغۇر مەھەللىرىنى چېقىش نۇقتىلىق ئېلىپ بېرىلغان بولسا، قەشقەردىكى قەدىمىي شەھەر رەستىلىرىنىڭ ۋەيران قىلىنىشى ئىنتايىن زور يوقىتىش بولغانىدى. ئەپسۇسكى خىتاي ھۆكۈمىتى بۇنى قەشقەر ۋە ئۈرۈمچىدىلا ئەمەس، ھەممىلا يەردە داۋام قىلماقتا. ئۇيغۇرلارنىڭ تۇرالغۇ مۇھىتىنى ياخشىلاش باھانىسىدە ئېلىپ بېرىلغان ئۇيغۇر ئەنئەنىۋى مەھەللىلىرىنىڭ ۋەيران قىلىنىشى ئۇيغۇرلارنىڭ ئۇزاق تارىختىن بۇيان شەكىللەنگەن مەھەللىۋى ھاياتى، ئۇلارنىڭ ئۆز مەدەنىيىتى، تىلى، ياشاش ئۆرپ-ئادەتلىرى ھەمدە كىشىلىك مۇناسىۋەت باغلىنىشلىرىنى مۇجەسسەملەشتۈرگەن بىر جەمئىيىتىنىڭ، ھەتتا تارىخىي يادىكارلىقلىرىنىڭ يوقىتىلىشىغا سەۋەب بولىدۇ.
بىز ۋەيران قىلىنغان ئۇيغۇر مەھەللىلىرىنىڭ ئورنىغا ھازىر، خىتاينىڭ سۈنئىي ھالدا خىتايچە ئۇسلۇبتىكى قۇرۇلۇش، مەھەللە ۋە ياشاش مۇھىتى بەرپا قىلىۋاتقانلىقىنى، خىتاي كۆچمەنلەرنى مەنپەئەتلەندۈرۈش بىلەن تەڭ، ئۇيغۇرلارنى بولسا بۇ خىل خىتايچە شەكىلدىكى مەھەللە ئۆيلەردە خىتايچە ياشاش، خىتاي مەدەنىيىتىنى قوبۇل قىلىشقا مەجبۇرلاۋاتقانلىقىنى كۆرۈۋاتىمىز. بۇلارنىڭ ھەممىسى، خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارنى ئاسسىمىلياتسىيە قىلىپ يوقىتىش سىياسەتلىرىنىڭ داۋامىدۇر».
دائىرىلەر بۇ يىل ئىچىدە يەنى 2025-يىلىدا رايوندىكى شەھەر-بازارلاردىكى كونا ئولتۇراق رايونلارنى ئۆزگەرتىشنى داۋاملىق زور كۈچ بىلەن يولغا قويماقچى بولۇپ، شەھەر-بازارلاردىكى 258 كونا ئولتۇراق رايوننى ئۆزگەرتىدۇ. بۇ قۇرۇلۇشنىڭ 76 مىڭدىن ئارتۇق ئاھالىنى قاپلايدىغانلىقى مەلۇم. ئۈرۈمچىدىكى تەستىقلانغان بۇ تۈردىكى قۇرۇلۇشلار تىزىملىكى بولسا، خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇر ئېلىنىڭ ھەر قايسى جايلىرىدا پىلانلىق ۋە تۈرلۈك ناملاردا ئېلىپ بېرىۋاتقان ئۇيغۇر مەھەللىرىنى ھەتتا شەھەر بازارلىرى بويىچە چېقىپ تۈزەش قۇرۇلۇشلىرى ئومۇميۈزلۈك باشلىنىش ئالدىدا ئىكەنلىكىدىن بېشارەت بەرمەكتە.
ماقالىنى تولۇق ئوقۇڭ: https://www.rfa.org/uyghur/xewerler/cheqip-ozgertish-02192025164423.html